ปัจจัยสังคมกำหนดสุขภาพ : กรณีศึกษา ผลกระทบจากฝุ่นละอองขนาดไม่เกิน 2.5 ไมครอน ที่มีต่อภาวะสุขภาพของประชาชนในกรุงเทพมหานคร
คำสำคัญ:
ปัจจัยสังคมกำหนดสุขภาพ, ผลกระทบจากฝุ่น PM 2.5, กรุงเทพมหานครบทคัดย่อ
จากสถานการณ์ปัญหาฝุ่น PM 2.5 ส่งผลให้ประชาชนในกรุงเทพมหานครได้รับผลกระทบต่อการดำเนินชีวิตซึ่งผู้ที่อาศัยอยู่ในพื้นที่อาจได้รับผลกระทบต่างกัน โดยเป็นผลจากปัจจัยทางสุขภาพของแต่ละบุคคลรวมถึงปัจจัยความเหลื่อมล้ำด้านต่าง ๆ ในสังคมอีกด้วย วัตถุประสงค์ของบทความนี้ คือ การศึกษาถึงผลกระทบจากฝุ่น PM 2.5 ที่มีต่อสุขภาพกายรวมไปจนถึงสุขภาพจิต และเพื่อทดสอบอิทธิพลของปัจจัยสังคมกำหนดสุขภาพที่กระทบต่อสุขภาพกาย และจิต ในสถานการณ์ฝุ่น PM 2.5 ในพื้นที่กรุงเทพฯ ใช้ระเบียบวิธีวิจัยเชิงปริมาณ ซึ่งเป็นการวิจัยเชิงสำรวจเพื่อหาความสัมพันธ์ของตัวแปรเก็บรวบรวมข้อมูลกับกลุ่มตัวอย่างที่อาศัยอยู่บริเวณเขตพื้นที่มีค่าฝุ่นละอองเกินค่ามาตรฐาน จำนวน 400 คน สุ่มตัวอย่างโดยการสุ่มเลขที่บ้านในเขตพื้นที่ตามจำนวนที่กำหนด ใช้แบบสอบถามในการเก็บข้อมูล วิเคราะห์ข้อมูลโดยใช้สถิติเชิงพรรณนาร่วมกับการวิเคราะห์ถดถอยเชิงพหุ ปรากฏผลการศึกษา พบว่า กลุ่มตัวอย่างได้รับผลกระทบทางกายในระดับน้อย โดยพบอาการที่มีมากที่สุด คือ แสบคอ แสบจมูก และอาการแสบตา/คันตา ตามลำดับ และมีคะแนนสุขภาพจิตต่ำกว่าคนทั่วไป ปัจจัยสถานภาพทางสังคม เศรษฐกิจ และปัจจัยที่เป็นตัวกระตุ้นที่มีอิทธิพลกับผลกระทบต่อสุขภาพกาย ได้แก่ ตัวแปรที่เกี่ยวข้องกับเพศของกลุ่มตัวอย่าง รวมไปถึงรายได้ ที่อยู่อาศัย ระยะเวลาพบเจอฝุ่น PM 2.5 (3-8 ชั่วโมง) ความสมบูรณ์ทางจิตใจ และการป้องกันตนเอง ปัจจัยที่ส่งผลต่อสุขภาพจิต ได้แก่ ตัวแปรอายุ จำนวนปีที่ศึกษา อาชีพ ระยะเวลาในการพบเจอฝุ่น PM 2.5 (1-6 ชั่วโมง/วัน) ข้อเสนอแนะ ได้แก่ หน่วยงานที่เกี่ยวข้องกับการกำหนดนโยบายในการแก้ไขปัญหาฝุ่น PM 2.5 ควรพิจารณาประเด็นความเท่าเทียมของปัจจัยทางด้านสังคม และการป้องกันตนเองของผู้อยู่อาศัย เนื่องจากว่าผลที่เกิดจากปัญหาฝุ่น PM 2.5 เป็นผลกระทบระยะยาว และอาจพิจารณาตั้งศูนย์ให้ความช่วยเหลือด้านสุขภาพจิต
References
กรุงเทพมหานคร. (2563). แผนการปฏิบัติการแก้ไขปัญหาฝุ่นละออง PM2.5 ในพื้นที่กรุงเทพมหานคร. สืบค้นเมื่อ 18 เมษายน 2563 จาก https://circular.bangkok.go.th/.
กรมการปกครอง. (2562). ระบบสถิติทางการทะเบียน: สถิติจำนวนประชากรและบ้าน. สืบค้นเมื่อ 18 เมษายน 2563 จาก https://stat.bora.dopa.go.th/stat/statnew/statyear/#/TableTemplate3/Area/statpop?yymm=62&ccDesc=กรุงเทพมหานคร&topic=statpop&ccNo=10
กรมควบคุมมลพิษ. (2562). แผนปฏิบัติการขับเคลื่อนวาระแห่งชาติ “การแก้ไขปัญหามลพิษด้านฝุ่นละออง”. สืบค้นเมื่อ 18 กุมภาพันธ์ 2564 จาก https://www.pcd.go.th/wp-content/2021/02/pcdnew-2021-02-18_08-03-46_086635.pdf.
กรมควบคุมมลพิษ. (2562). ฝุ่นละอองขนาดไม่เกิน 2.5 ไมครอน (PM2.5). สืบค้นเมื่อ 15 ธันวาคม 2562 จาก http://air4thai.pcd.go.th/webV2/aqi_info.php.
กรมควบคุมมลพิษ. (2562). สถานการณ์ฝุ่นละอองขนาดไม่เกิน 2.5 ไมครอน (PM2.5) เฉลี่ย 24 ชั่วโมง. สืบค้นเมื่อ 30 กันยายน 2562 จาก http://air4thai.pcd.go.th/report/PMMetroReport_2019-09-30_15.jpg.
กรมสุขภาพจิต. (2550). แบบทดสอบดัชนีชี้วัดสุขภาพจิตคนไทยฉบับสมบูรณ์ 55 ข้อ ปีพ.ศ.2550. สืบค้นเมื่อ 7 กรกฎาคม 2563 จาก https://www.dmh.go.th/test/thaihapnew/thi54.asp.
กรมสุขภาพจิต. (2562). แพทย์ชี้ฝุ่น PM 2.5 เล็กทะลุปอดเข้ากระแสเลือด. สืบค้นเมื่อ 5 กุมภาพันธ์ 2562 จาก https://dmh.go.th/news-dmh/view.asp?id=28500.
กรมอนามัย. (2558). แนวทางการเฝ้าระวังพื้นที่เสี่ยงจากมลพิษทางอากาศ กรณีฝุ่นละอองขนาดเล็ก. นนทบุรี: ชุมนุมสหกรณ์การเกษตรแห่งประเทศไทย.
เครือข่ายอากาศสะอาด. (2562). สมุดปกขาว อากาศสะอาด. สืบค้นเมื่อ 10 พฤษภาคม 2562 จาก https://infocenter.nationalhealth.or.th/Ebook/CleanAir/book.html.
จินตนา ประชุมพันธ์. (2559). PM2.5 ฝุ่นละอองขนาดเล็กในอากาศ กับวิกฤตสุขภาพที่คนไทยจะต้องแลก. สืบค้นเมื่อ 15 ธันวาคม 2562 จาก https://thestandard.co/pm-2-5-environmental-nano-pollutants/.
ชญานิศ รัตนปรีชาชัย และบุฏกา ปัณฑุรอัมพร. (2564). ปัจจัยที่มีผลต่อการมีสุขภาพที่ดีของประชาชนในเขตกรุงเทพมหานคร และปริมณฑลในช่วงสถานการณ์โควิด-19. สืบค้นเมื่อ 6 เมษายน 2566 จาก https://mmm.ru.ac.th/MMM/IS/twin-9/6214154064.pdf.
ชลธิชา แก้วอนุชิต. (2556). แนวคิดปัจจัยกำหนดสุขภาพและปัจจัยกำหนดสังคมทางสุขภาพ ภายใต้ระบบสุขภาพโลกและประเทศไทย. วารสารพยาบาลศาสตร์และสุขภาพ, 36(1), 123-131.
ณฐมน สืบซุย, ณภัทร เตียววิไล, กัญญารัตน์ ตะเคียน และสุดารัตน์ คงคล้าย. (2566). พฤติกรรมการป้องกันตนเองจากฝุ่นละอองขนาดเล็ก PM2.5 ต่อผลกระทบทางสุขภาพแบบเฉียบพลันของผู้จําหน่ายอาหารริมบาทวิถี เขตธนบุรี กรุงเทพมหานคร. วารสารก้าวทันโลกวิทยาศาสตร์, 23(1), 120-134.
ธิดารัตน์ ผลพิบูลย์, ดร.อิสรีย์ฐิกา ชัยสวัสดิ์ และ ศ.นพ.อนุวัตร รุ่งพิสุทธิพงษ์. (2557). ภัยในหน้าหนาวจากฝุ่นละอองขนาดเล็ก (PM2.5). วารสารวิชาการมหาวิทยาลัยอีสเทิร์นเอเชีย ฉบับวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี, 8(1), 40-46.
นรุตตม์ สหนาวิน. (2558). การประเมินความเสี่ยงในการรับสัมผัสสารโพลีไซคลิกอะโรมาติกไฮโดรคาร์บอนทางการหายใจของผู้ค้าขายริมถนนในกรุงเทพมหานคร กรณีศึกษา ถนนสุขุมวิท. วิทยาศาสตรดุษฎีบัณฑิต บัณฑิตวิทยาลัย จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย.
นิภาพร เอื้อวัณณะโชติมา. (2559). ปัจจัยสังคมกำหนดสุขภาพและการสร้างเสริมสุขภาพของประชากร. วารสารวิชาการสาธารณสุข, 25(1), 147-156.
มหาวิทยาลัยมหิดล. (2562). มหิดลห่วงใยประชาชน 5 คณะร่วมชี้แนะการดำเนินชีวิตท่ามกลางฝุ่นละอองขนาดเล็ก PM2.5. สืบค้นเมื่อ 18 มกราคม 2562 จาก https://mahidol.ac.th/th/2019/dust-pm25/.
มงคล การุณงามพรรณ, สุดารัตน์ สุวารี และนันทนา น้ำฝน (2555). พฤติกรรมสุขภาพและภาวะสุขภาพของคนทำงานในสถานประกอบการเขตเมืองใหญ่: กรณีศึกษาพื้นที่เขตสาทร กรุงเทพมหานคร. วารสารพยาบาลสงขลานครินทร์, 32(3), 51-66.
ศศิธร เรืองตระกูล และคณะ. (2556). การประเมินความเสี่ยงจากการสัมผัสสารบีเทคผ่านทางการหายใจของพนักงานเก็บค่าผ่านทางพิเศษ ในเขตกรุงเทพมหานคร. วารสารการจัดการสิ่งแวดล้อม, 9(1), 1-22.
สำนักสนับสนุนสุขภาวะประชากรกลุ่มเฉพาะ. (2562). นิยามของปัจจัยสังคมกำหนดสุขภาพ. สืบค้นเมื่อ 15 เมษายน 2562 จาก https://vulnerablegroup.in.th/condition-plan.
อภิชาติ จำรัสฤทธิรงค์ และกวิสรา พชรเบญจกุล. (2554). สิ่งแวดล้อมเมืองกับสุขภาพจิต :การวิเคราะห์ตัวแปรหลายระดับในเขตการปกครองของกรุงเทพมหานคร. สืบค้นเมื่อ 8 กุมภาพันธ์ 2563 จาก http://www2.ipsr.mahidol.ac.th/ConferenceVII/Download/2011-Article-12.pdf.
อรัญญา ตุ้ยคัมภีร์. (2565). ความสัมพันธ์ระหว่างสุขภาวะทางสังคมและปัญหาสุขภาพจิตของผู้สูงอายุในช่วงสถานการณ์การแพร่ระบาดของโควิด 19. วารสารศึกษาศาสตร์ มสธ, 15(2), 133-143.
อำไพ แสนหมื่น. (2556). โครงการวิจัยเพื่อการพัฒนาและการแก้ไขความเหลื่อมล้ำทางสังคม กรณีชุมชนคาลเท็กซ์. Journal of Social Research, 36(1), 29-48.
Air Visual. (2019). Air Quality and Pollution City Ranking. Retrieved on September 30, 2019 from https://www.airvisual.com/world-air-quality-ranking.
Michael M, Richard GW. (2000). Social Determinants of Health. England: Great Britain.
Taro Yamane. (1973). Statistics: An Introductory Analysis. Third Edition. New York: Harper and Row Publication.
World Health Organization. (2018). Social Determinants of Health. Retrieved on April 15, 2019 from https://www.who.int/health-topics/social-determinants-of-health#tab=tab_1.
World Health Organization. (2010). A Conceptual Framework for Action on The Determinants of Health. Retrieved on February 8, 2020 from https://apps.who.int/iris/bitstream/handle/10665/44489/9789241500852eng.pdf?sequence=1&isAllowed=y
Downloads
เผยแพร่แล้ว
How to Cite
ฉบับ
บท
License
Copyright (c) 2024 วารสารวิชาการบัณฑิตวิทยาลัยสวนดุสิต
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
