การจัดซื้อเรือรบและอาวุธยุทโธปกรณ์ทางเรือของกองทัพเรือไทยภายหลังเหตุการณ์ ร.ศ. 112 พ.ศ. 2437–2453

บทคัดย่อ

บทความวิจัยนี้มุ่งศึกษาเกี่ยวกับการจัดซื้อเรือรบและอาวุธยุทโธปกรณ์ของกองทัพเรือสยามภายหลังเหตุการณ์ ร.ศ.112 พ.ศ. 2437 – 2453 ด้วยวิธีการศึกษาทางประวัติศาสตร์ โดยมีวัตถุประสงค์ 1) ศึกษาความเปลี่ยนแปลงการจัดซื้อเรือรบและอาวุธยุทโธปกรณ์ทางเรือภายหลังความพ่ายแพ้ในเหตุการณ์ร.ศ. 112  2) ศึกษาการปรับใช้เรือรบและอาวุธยุทโธปกรณ์ทางเรือให้เข้ากับแผนงานป้องกันของประเทศไทยที่เปลี่ยนไปหลังเหตุการณ์ร.ศ. 112

            จากการศึกษาพบว่า การจัดซื้อเรือรบและอาวุธยุทโธปกรณ์ทางเรือของสยามในสมัยรัชกาลที่ 5 ภายหลังเหตุการณ์ร.ศ. 112 นั้นถูกแบ่งเป็น 2 ช่วงเวลา  ช่วงเวลา 1) ยุคริเริ่มจัดซื้อเรือประจำการและจัดประเภทเรือรบตามแบบสากล พ.ศ. 2437 – พ.ศ. 2448 เป็นยุคที่ประเทศไทยเข้าสู่ยุคการจัดซื้อเรือรบประจำการ ซึ่งแต่เดิมยังไม่ได้มีแนวคิดนี้เพราะในสมัยรัชกาลที่ 4 ถึงเหตุการณ์ร.ศ. 112  หน่วยบัญชาการกองทัพเรือไม่ได้เป็นหนึ่งเดียวกันถูกแบ่งเป็นกลุ่มวังหน้าและบุนนาค ดังนั้นเรือรบจึงเสมือนพาหนะกึ่งส่วนตัวของกลุ่มการเมืองต่างๆภายใต้บารมีกษัตริย์ การใช้เรือรบเหล่านี้จึงไม่ได้มีลักษณะการแบ่งประเภทเรือรบรวมถึงการใช้เป็นเรือรบประจำการอย่างชัดเจน เรือรบจึงถูกใช้เป็นเครื่องแสดงบารมีของชนชั้นนำในประเทศและความสัมพันธ์ทางการทูตระหว่างประเทศเป็นแกนหลัก อย่างไรก็ตามภายหลังวิกฤตการณ์ร.ศ. 112 ชนชั้นนำได้เห็นถึงความสำคัญในการมีเรือรบประจำการและอาวุธยุทโธปกรณ์ทางเรือในบริบท พ.ศ. 2437 – พ.ศ. 2448 กองทัพเรือจึงได้มีการจัดซื้อเรือรบประเภทเรือลาดตระเวนและเรือปืน รวมทั้งมีการจัดซื้อปืนใหญ่ยิงเร็ว และทุ่นระเบิดเพื่อเพิ่มการป้องกันในบริเวณแม่น้ำและชายฝั่ง  2) ยุคแห่งการขยายแนวป้องกันสู่ระดับอ่าวไทยพ.ศ. 2448 – พ.ศ. 2453 ยุคนี้กองทัพเรือต้องการซื้อเรือรบประเภทกลุ่มเรือตอร์ปิโดเพราะยังไม่มีเรือประเภทนี้ประจำการในกองทัพเรือสยาม อีกทั้งได้มีการวางแผนงานการใช้เรือรบกับการป้องกันทางทะเลเป็นครั้งแรกในประวัติศาสตร์ไทย การวางแผนงานป้องกันทางทะเลในครั้งนี้ได้ขยายขอบเขตการป้องกันภัยคุกคามจากเดิมที่พึ่งพิงการยิงจากบนป้อมในปากน้ำสมุทรปราการขยายขอบเขตเป็นการใช้เรือเป็นแนวป้องกันในด่านทางทะเล  โดยมีด่านป้องกันตามเกาะและชายทะเลตั้งเขาสามร้อยยอดจนถึงเกาะจวงและมีฐานที่มั่นทางทะเลสำคัญอย่างเกาะสีชัง