สถานภาพงานวิจัยประวัติศาสตร์อารมณ์ความรู้สึกในสังคมไทย (พ.ศ. 2556-2567)
Article Sidebar
Main Article Content
บทคัดย่อ
บทความนี้สำรวจงานวิจัยทางประวัติศาสตร์ในมิติอารมณ์ความรู้สึกที่ผลิตขึ้นในวงวิชาการไทยระหว่าง พ.ศ. 2556-2567 โดยแสดงให้เห็นพัฒนาการ ปริมาณงาน การจัดประเภทและกลุ่มประเด็นศึกษา การวิเคราะห์วิธีการและแนวคิดที่ใช้ในการศึกษา โดยจำกัดขอบเขตเฉพาะประเภทรายงานการวิจัย บทความวิชาการ บทความวิจัย หนังสือ และวิทยานิพนธ์ระดับบัณฑิตศึกษาจากสถาบันการศึกษาในประเทศไทยเป็นหลัก
ผลการศึกษาพบว่า การศึกษาประวัติศาสตร์อารมณ์ความรู้สึกสามารถแบ่งออกเป็น 3 ช่วงที่สัมพันธ์กับบริบทสถานการณ์ทางการเมืองไทย ได้แก่ ช่วงก่อนการรัฐประหาร พ.ศ. 2557 ช่วงสมัยรัฐบาล คสช. (พ.ศ. 2557-2562) และช่วงหลังเลือกตั้ง พ.ศ. 2562-2567 งานศึกษาประวัติศาสตร์อารมณ์ความรู้สึกมีทั้งสิ้น 40 เรื่อง แบ่งเป็นประเภทบทความ 28 เรื่อง วิทยานิพนธ์ 11 เล่ม และหนังสือ 1 เล่ม ในจำนวนนี้ประเด็นที่ได้รับความสนใจศึกษามากที่สุด คือ อารมณ์ความรู้สึกของชนชั้นกลาง จำนวน 17 เรื่อง รองลงมาคือ อารมณ์ความรู้สึกที่เกี่ยวข้องกับรัฐและชนชั้นนำ จำนวน 7 เรื่อง อารมณ์ความรู้สึกในความสัมพันธ์ระหว่างเพศ จำนวน 4 เรื่อง อารมณ์ความรู้สึกอื่น ๆ จำนวน 4 เรื่อง ทฤษฎีและระเบียบวิธีวิทยาทางประวัติศาสตร์อารมณ์ความรู้สึก จำนวน 3 เรื่อง อารมณ์ความรู้สึกในการเคลื่อนไหวทางการเมือง จำนวน 2 เรื่อง อารมณ์ความรู้สึกในท้องถิ่น จำนวน 2 เรื่อง และอารมณ์ความรู้สึกในพื้นที่ศึกษาต่างประเทศ จำนวน 1 เรื่อง สำหรับวิธีการศึกษายังคงใช้การวิเคราะห์ตีความเอกสารเป็นสำคัญร่วมกับการทำความเข้าใจความเปลี่ยนแปลงของบริบททางการเมือง เศรษฐกิจ สังคมและการเมืองอย่างลึกซึ้ง และนับแต่ พ.ศ. 2562 นักวิชาการไทยได้นำแนวคิดประวัติศาสตร์อารมณ์ความรู้สึกของนักวิชาการตะวันตกมาใช้ในการศึกษาอย่างมาก โดยเฉพาะแนวคิดของวิลเลียม เรดดี้
Article Details
อนุญาตภายใต้เงื่อนไข Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
เอกสารอ้างอิง
หนังสือ และบทความในหนังสือ
ธัญณ์ณภัทร์ เจริญพานิช. (2565). การเมืองไทยร่วมสมัย พ.ศ. 2540-2563 : พัฒนาการทางการเมือง ความขัดแย้ง และประชาธิปไตยไทย. สำนักพิมพ์จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย.
สายชล สัตยานุรักษ์. (2567). พลวัตทางอุดมการณ์ของชนชั้นกลางไทยในคืนวันที่ผันแปร. สำนักงานกองทุนสนับสนุนการวิจัย (สกว.).
สิงห์ สุวรรณกิจ. (2563). ท่องสมุทรแห่งความรู้สึก: วิลเลียม เรดดี้กับประวัติศาสตร์อารมณ์ความรู้สึก. (หน้า 521-574). ใน ชนิดา พรหมพยัคฆ์ และณัฏฐพงษ์ สกุลเลี่ยว, (บก.). วิธีวิทยาในการศึกษาประวัติศาสตร์. สำนักพิมพ์ศยาม.
อรรถจักร สัตยานุรักษ์. (2556). ความรู้สึกกับประวัติศาสตร์: ประวัติศาสตร์ความรู้สึก. ใน ด้วยรัก : ปรัชญาและสาระของประวัติศาสตร์และสังคมศาสตร์ รวมบทความในโอกาสศาสตราจารย์กิตติคุณ ดร.ฉัตรทิพย์ นาถสุภา อายุ 72 ปี. สำนักพิมพ์สร้างสรรค์.
บทความในวารสาร
กฤษณ์พชร โสมณวัตร. (2564). พิพากษารมณ์: ระบอบกฎหมายแห่งความรู้สึกเดือดร้อนรำคาญของชนชั้นกลางไทย. มนุษยศาสตร์สาร. 22(ฉบับเพิ่มเติม): 73-94.
เกรียงศักดิ์ เชษฐพัฒนวนิช. (2560, มกราคม-มิถุนายน). การสร้างวัฒนธรรมใหม่ และ บทละครประวัติศาสตร์ของหลวงวิจิตรวาทการ: โครงสร้างทางอารมณ์ความรู้สึกและความทรงจำชาตินิยมแบบทหารของคณะราษฎรสายทหาร. วารสารสังคมศาสตร์ มหาวิทยาลัยนเรศวร. 13(1): 27-47.
ชาติชาย มุกสง. (2566). ตัวกระทำการภูมิอากาศ น้ำท่วม ฝนแล้งกับวิกฤตเศรษฐกิจสังคมสยามที่ก่อเกิดการปฏิวัติ 2475. วารสารประวัติศาสตร์ มศว. 48(1): 119-158.
ณัฏฐพงษ์ สกุลเลี่ยว. (2564). จากความสัมพันธ์เชิงอุปถัมภ์สู่ความสัมพันธ์เชิงมิตรภาพ: อารมณ์ความรู้สึกและชีวิตครอบครัวของชนชั้นกลางไทยในทศวรรษ 2500-2530. มนุษยศาสตร์สาร. 22(ฉบับเพิ่มเติม): 95-111.
ณัฏฐพงษ์ สกุลเลี่ยว. (2565, มกราคม-มิถุนายน). บ้านคือวิมานของเรา: ความคิดเกี่ยวกับบ้านและครอบครัวของชนชั้นกลางไทยทศวรรษ 2520. วารสารไทยคดีศึกษา. 19(1): 226-248.
ตะวัน วรรณรัตน์. (2564). อารมณ์ความรู้สึกของคนชั้นกลางต่อกรรมกร. มนุษยศาสตร์สาร. 22(ฉบับเพิ่มเติม): 175-188.
ธนิต โตอดิเทพย์. (2560, กันยายน-ธันวาคม). ความเปลี่ยนแปลงทางเศรษฐกิจ สังคมและอารมณ์ของชุมชนชาวประมงแห่งหนึ่งในภาคตะวันออก. วารสารวิชาการมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์. 25(49):
-57.
นฤพนธ์ ด้วงวิเศษ. (2563, กรกฎาคม-ธันวาคม). ความรักโรแมนติกในยุคการสร้างชาติไทย ทศวรรษ 2480. วารสารมานุษยวิทยา. 3(2): 115-151.
บุณฑริกา พวงคำ. (2564). เสถียรธรรมสถาน: ที่พักพิงทางความรู้สึกของผู้หญิงชนชั้นกลางไทยในทศวรรษ 2540-2550. มนุษยศาสตร์สาร. 22(ฉบับเพิ่มเติม): 56-72.
ปราการ กลิ่นฟุ้ง. (2564). บทบันทึกว่าด้วยการพึ่งตนเองของคนชั้นกลางไทย ทศวรรษ 2540-2550. มนุษยศาสตร์สาร. 22(ฉบับเพิ่มเติม): 156-174.
พสิษฐ์ โฆษิตชัยพิทักษ์. (2566, กรกฎาคม-ธันวาคม). “เสียงร่ำไห้ที่โศกเศร้า” กับ “การละเลยอารมณ์ความรู้สึก” ของกฎหมาย: การวิพากษ์กฎหมายลักษณะละเมิดผ่านแว่นตาประวัติศาสตร์อารมณ์ความรู้สึก. CMU Journal of Law and Social Sciences. 16(2): 130–171.
พีรพัฒน์ อินทรัตนรังสี. (2566). การก่อตัวทางความคิด และความหมายว่าด้วย "ความอับอาย" ของชนชั้นนำสยาม ตั้งแต่ปลายอยุธยาจนถึง ต้นรัตนโกสินทร์ก่อนทศวรรษที่ 2390. วารสารประวัติศาสตร์ มศว. 48(1): 7-30.
ภัทรัตน์ พันธุ์ประสิทธิ์. (2557, มกราคม-มิถุนายน). “รัก” ในกระแสความเปลี่ยนแปลงของ หนุ่มสาวชนบทไทยช่วงทศวรรษ 2520-2530. มนุษย์ศาสตร์สังคมศาสตร์ปริทัศน์. 2(1): 46-74.
ภัทรัตน์ พันธุ์ประสิทธิ์. (2558, กรกฎาคม-ธันวาคม). เปลือยชายไทย : ว่าด้วยภาพของผู้หญิง ความคิดเรื่องความสัมพันธ์และเพศระหว่างหญิงและชายที่ปรากฏ ในนิตยสารสำหรับผู้ชาย ทศวรรษ 2520. มนุษยศาสตร์สังคมศาสตร์ปริทัศน์. 3(2): 61-92.
ภาคิน นิมมานนรวงศ์. (2557, เมษายน-กันยายน). ปริทัศน์ประวัติศาสตร์อารมณ์. วารสารประวัติศาสตร์ ธรรมศาสตร์. 1(1): 107-154.
ภิญญพันธุ์ พจนะลาวัณย์ และสายชล สัตยานุรักษ์. (2564, มกราคม-มิถุนายน). บ้านและ(ความ)สวย: ความงามของชนชั้นกลางกับความเปลี่ยนแปลงการจัดการพื้นที่บริเวณบ้าน ทศวรรษ 2520-2540. วารสารสังคมศาสตร์ มหาวิทยาลัยนเรศวร. 17(1): 31-70.
ภิญญพันธุ์ พจนะลาวัณย์. (2564). จักรวาลการบริโภคในบ้าน ความเปลี่ยนแปลงของรสนิยม ความงาม และอารมณ์ความรู้สึกของสมาชิกในครอบครัวชนชั้นกลางไทย ทศวรรษ 2520-2540. มนุษยศาสตร์สาร. 22(ฉบับเพิ่มเติม): 112-133.
ภิญญพันธุ์ พจนะลาวัณย์. (2564, กรกฎาคม-ธันวาคม). วินัยและการลงทัณฑ์ ในประวัติศาสตร์การศึกษาไทย (พ.ศ. 2475-2563). วารสารสังคมศาสตร์ มหาวิทยาลัยนเรศวร. 17(2): 283-316.
ภูวดล ศรีวิไล. (2565, ตุลาคม-ธันวาคม). การศึกษาเกี่ยวกับชีวิต และความรู้สึกของผู้คนในงานเขียนเชิงสารคดี ช่วง พ.ศ. 2515-2516 ของ ‘รงค์ วงษ์สวรรค์’. วารสารศิลปการจัดการ. 6(4): 2024-2040.
สายชล สัตยานุรักษ์. (2564, กันยายน-ธันวาคม). ชีวิตและครอบครัวของผู้หญิงชนชั้นกลางไทย กับ “ความทุกข์ทนทางอารมณ์ความรู้สึก” และการก่อตัวของระบอบอารมณ์ความรู้สึกใหม่. มนุษยศาสตร์สาร. 22(3): 188-212.
สายชล สัตยานุรักษ์. (2565). ความเปลี่ยนแปลงของครอบครัวชนชั้นกลางไทย ทศวรรษ 2500-2540, บทความวิชาการ. สำนักงานการวิจัยแห่งชาติ (วช.).
สิทธิเทพ เอกสิทธิพงษ์. (2564). กรอบประวัติศาสตร์ความรู้สึกชนชั้นกลางไทยเชื้อสายจีน กับประวัติศาสตร์ความรู้สึกในวงวิชาการนานาชาติ. มนุษยศาสตร์สาร. 22(ฉบับเพิ่มเติม): 12-37.
อรรถจักร สัตยานุรักษ์. (2565). ความเปลี่ยนแปลงความคิด/ความรู้สึกเรื่อง “ความซื่อสัตย์” ในสังคมไทย, บทความวิชาการ. สำนักงานการวิจัยแห่งชาติ (วช.).
อาณดา วิรมณรมิตา. (2564). ความรักและวิถีทางกามารมณ์ของชนชั้นกลางไทย พ.ศ.2540-2560. มนุษยศาสตร์สาร. 22(ฉบับเพิ่มเติม): 134-155.
อาสา คำภา. (2564). จาก คึกฤทธิ์ ปราโมช ถึง พุทธทาสภิกขุ: อิทธิพลของประกาศกบุคคล ต่อจริตและอารมณ์ความรู้สึกชาวพุทธชนชั้นกลางไทย. มนุษยศาสตร์สาร. 22(ฉบับเพิ่มเติม): 38-55.
เอเซีย บินตอเล็บ. (2564). “อุดมการณ์ราชาชาตินิยม” ในสังคมมุสลิมไทย จากรัฐสมบูรณาญาสิทธิราชย์ ถึง พ.ศ. 2519. มนุษยศาสตร์สาร. 22(ฉบับเพิ่มเติม): 189-209.
วิทยานิพนธ์
กรรนิการ์ โพธิสิทธิ์. (2564). อารมณ์ความรู้สึกกับความเปลี่ยนแปลงทางชนชั้น เพศสภาพ และ วัฒนธรรมการบริโภค ใน “อุตสาหกรรมภาพยนตร์” ของสยาม พ.ศ. 2470-2499. วิทยานิพนธ์ศิลปศาสตรมหาบัณฑิต สาขาวิชาประวัติศาสตร์ บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยเชียงใหม่.
จารุกิตติ์ เชียงจันทร์. (2563). ประวัติศาสตร์ว่าด้วยความสุขในมุมมองของรัฐและสื่อสิ่งพิมพ์ไทย พ.ศ. 2501-2515. วิทยานิพนธ์ศิลปศาสตรมหาบัณฑิต สาขาวิชาประวัติศาสตร์ บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยเชียงใหม่.
บัญชา ราชมณี. (2565). ประวัติศาสตร์อารมณ์ของชาวอินโดนีเซียจากยุคอาณานิคมจนถึงยุคหลังสุฮารโต. วิทยานิพนธ์ปรัชญาดุษฎีบัณฑิต สาขาวิชาเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ศึกษา บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยนเรศวร.
บุญพิทักษ์ เสนีบุรพทิศ. (2566). “ความรักของชนชั้นกลางไทย” ในบทเพลงสุนทราภรณ์ พ.ศ. 2482 – 2516. วิทยานิพนธ์ศิลปศาสตรมหาบัณฑิต สาขาวิชาประวัติศาสตร์ บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยเชียงใหม่.
พงศกร เฉลิมชุติเดช. (2566). บันทึกการเดินทาง: ความเปลี่ยนแปลงทางความคิดและอารมณ์ความรู้สึก
ในสังคมไทย พ.ศ. 2540-2560. วิทยานิพนธ์ศิลปศาสตรมหาบัณฑิต บัณฑิตวิทยาลัย สาขาวิชาประวัติศาสตร์ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่.
พรชัย นาคสีทอง. (2564). หนังสือแจกงานศพกับความแปรเปลี่ยนของอารมณ์ความรู้สึกและความใฝ่ฝันของคนภาคใต้ ประเทศไทยทศวรรษ 2460 – 2550. วิทยานิพนธ์ปรัชญาดุษฎีบัณฑิต สาขาวิชาประวัติศาสตร์ บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยเชียงใหม่.
ภัทรนิษฐ์ เกียรติธนวชิญ์. (2562). รัฐและสังคมสยามกับการจัดการความรู้สึก: ระบอบความสยดสยอง, พ.ศ. 2394-2453. วิทยานิพนธ์ศิลปศาสตรมหาบัณฑิต สาขาวิชาประวัติศาสตร์ บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยเชียงใหม่.
ภัทรัตน์ พันธุ์ประสิทธิ์. (2556). ความเปลี่ยนแปลงของชีวิตและความรู้สึกนึกคิดของผู้หญิงชั้นกลางระดับล่างตั้งแต่ช่วงทศวรรษ 2530 ถึงปัจจุบัน. วิทยานิพนธ์ศิลปศาสตรมหาบัณฑิต สาขาวิชาประวัติศาสตร์ บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยเชียงใหม่.
เสนาะ เจริญพร. (2563). ความรักกับความสัมพันธ์ในสื่อสิ่งพิมพ์ของผู้หญิงช่วงทศวรรษ 2490. ดุษฎีนิพนธ์ปรัชญาดุษฎีบัณฑิต สาขาวิชาประวัติศาสตร์ คณะศิลปศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์.
อรวรรณ จ่ากุญชร. (2567). ‘ผู้หญิงเสื้อแดง’ ในหมู่บ้านชานเมืองจังหวัดอุดรธานี: กรณีศึกษาประวัติชีวิต ความเปลี่ยนแปลงทางอารมณ์ และการเคลื่อนไหวทางการเมือง พ.ศ. 2548 - 2564. วิทยานิพนธ์ศิลปศาสตรมหาบัณฑิต สาขาวิชาประวัติศาสตร์ บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยเชียงใหม่.
อาณดา วิรมณรมิตา. (2567). ความเปลี่ยนแปลงของความสัมพันธ์ระหว่างความรักวิถีทางกามารมณ์ และเทคโนโลยีของ ชนชั้นกลางไทย พ.ศ. 2540-2560. วิทยานิพนธ์ศิลปศาสตรมหาบัณฑิต สาขาวิชาประวัติศาสตร์ บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยเชียงใหม่.
แหล่งข้อมูลออนไลน์
วจนา วรรลยางกูร. (2566, 18 ตุลาคม). ‘ความซื่อสัตย์’ บนเส้นทางการต่อสู้ของระบอบเกียรติยศในสังคมไทย: อรรถจักร์ สัตยานุรักษ์. The 101.world. สืบค้นเมื่อ 15 มิถุนายน 2568, จาก https://www.the101.world/attachak-sattayanurak-interview-2023/
