ช้างเถื่อนที่หายไป : อีกแง่มุมของประวัติศาสตร์ความเปลี่ยนแปลง ในทุ่งหลวง/ทุ่งรังสิต ทศวรรษ 2430 - 2450
Article Sidebar
Main Article Content
บทคัดย่อ
งานศึกษาประวัติศาสตร์เกี่ยวกับ ทุ่งหลวง/ทุ่งรังสิตที่ผ่านมา โดยมากเน้นไปที่ความเปลี่ยนแปลงเชิงมหภาค ทว่า เรื่องราวของวัตถุในการศึกษาประเด็นปลีกย่อยเช่น “ช้างเถื่อน” หรือ ช้างป่านั้นยังไม่มีการกล่าวถึงอย่างชัดเจน ทั้งนี้ ช้างเถื่อนในทุ่งหลวงเกี่ยวข้องกับการคล้องช้างมาแต่อดีตจนถึงรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 5 อย่างไรก็ตาม ผลจากการขุดคลองรังสิตในช่วงทศวรรษ 2430 เพื่อเปิดพื้นที่เพาะปลูกข้าว ส่งผลให้สัตว์ป่าบางชนิดถูกล่าจนสูญพันธุ์หากแต่ไม่ใช่ในกรณีของช้างเนื่องจากสยามมีกฎหมายห้ามล่าช้างมาแต่อดีต การแก้ปัญหาช้างในทุ่งหลวง/ทุ่งรังสิต ดำเนินการอยู่หลายวิธี หนึ่งในนั้นคือการต้อนช้าง (ปกโขลง) จากเขตเพาะปลูกบริเวณคลองรังสิตไปไว้ที่อื่น การหายไปของช้างเถื่อนในทุ่งหลวง/ทุ่งรังสิต จึงเป็นผลจากนโยบายรัฐและความต้องการของบริษัทเอกชนผู้ขุดคลองและครอบครองกรรมสิทธิ์ที่ดินในทุ่งรังสิตเป็นสำคัญ
Article Details
อนุญาตภายใต้เงื่อนไข Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
เอกสารอ้างอิง
บรรณานุกรม
เอกสารชั้นต้น
หจช. ม.18.4ก/28 เรื่องปกช้างโขลงไปไว้ที่ดงพระราม ร.ศ. 123 (20 เมษายน - 6 มิถุนายน 128)
หจช. ม.18.4ก/40 เจ้าพระยาอภัยภูเบศร์เป็นแม่กองจับช้างเผือกที่มณฑลปราจีน ร.ศ.127 (14 สิงหาคม - 11 กันยายน 127)
หจช. เอกสารรัชกาลที่ 6 กระทรวงกลาโหม - ทหารเรือ ร.6 ก.11/1 กรมคชบาลและกรมฝีพายซึ่งแยกกันระหว่างกระทรวงกลาโหมและกระทรวงทหารเรือและกระทรวงวัง กระทรวงมหาดไทย (30 ธันวาคม 2453 - 20 กันยายน 2467)
หนังสือ วิทยานิพนธ์ และบทความวิชาการ
กรมศิลปากร. (2495). พระราชหัตถเลขาในพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว เรื่องเสด็จประพาสมณฑลปราจีน เมื่อ ร.ศ.127 (พ.ศ.2451). พิมพ์ในงานพระเมรุ สมเด็จพระเข้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาชัยนาทนเรนทร ณ วัดเบญจมบพิธดุสิตวนาราม วันที่ 29 มกราคม พุทธศักราช 2495.
กนิษฐา ชิตช่าง. (2547). สิทธิของราษฎรไทยในการใช้ประโยชน์และเป็นเจ้าของที่ดิน พ.ศ. 2444 – 2468 :
ศึกษากรณีที่ราบลุ่มเจ้าพระยาตอนล่าง. วิทยานิพนธ์อักษรศาสตรดุษฎีบัณฑิต สาขาประวัติศาสตร์ (ภาควิชาประวัติศาสตร์) กรุงเทพฯ: คณะอักษรศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย.
กิตติ ตันไทย. (2520). คลองกับระบบบเศรษฐกิจไทย (พ.ศ.2367 - 2453). วิทยานิพนธ์อักษรศาสตรมหา
บัณฑิต แผนกวิชาประวัติศาสตร์ กรุงเทพฯ: คณะอักษรศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย.
คริส เบเคอร์ และ ผาสุก พงษ์ไพจิตร. (2557). ประวัติศาสตร์ไทยร่วมสมัย. กรุงเทพฯ: มติชน.
คึกฤทธิ์ ปราโมช, ม.ร.ว.. (2549). ช้างในชีวิตของผม. กรุงเทพฯ : ดอกหญ้า 2000.
จุฬิศพงศ์ จุฬารัตน์. (2548, มกราคม). “ช้างเป็นสินค้า ค้าช้างสมัยอยุธยา,” ศิลปวัฒนธรรม
ฉัตรทิพย์ นาถสุภา. (2542). ประสบการณ์และความเห็นบางประการของรัฐบุรุษอาวุโส ปรีดี พนมยงค์, พิมพ์ครั้งที่ 2. กรุงเทพฯ: โรงพิมพ์กังหัน.
เดวิด บรูซ จอห์นสัน. พรภิรมณ์ เอี่ยมธรรม. บรรณาธิการแปล. (2530). สังคมชนบทและภาคเศรษฐกิจข้าวของไทย พ.ศ. 2423 - 2473. กรุงเทพฯ: สำนักพิมพ์มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์.
ดำรงราชานุภาพ, สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยา. (2559) .นิทานโบราณคดี. พิมพ์ครั้งที่ 6. นนทบุรี: ดอกหญ้า 2000.
ทวีศิลป์ สืบวัฒนะ. (2521). การผลิตและการค้าข้าวในภาคกลางตั้งแต่รัชสมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้า
เจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 5 จนถึงรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 7. วิทยานิพนธ์อักษรศาสตรมหาบัณฑิต แผนกวิชาประวัติศาสตร์ กรุงเทพฯ: คณะอักษรศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย.
ทานาเบ, ชิเกฮารุ. (2519, ตุลาคม 2518 - มกราคม 2519). “การชลประทานเพื่อการเกษตรในประวัติศาสตร์เศรษฐกิจไทย”. วารสารธรรมศาสตร์ 5.
นนทพร อยู่มั่งมี. (2547). คดีความในทุ่งรังสิต พ.ศ. 2433 – 2457. วิทยานิพนธ์อักษรศาสตรมหาบัณฑิต
สาขาประวัติศาสตร์ (ภาควิชาประวัติศาสตร์) กรุงเทพฯ: คณะอักษรศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย.
นิทรรศการ On the edge of Extinction : “สู่สูญพันธุ์” ณ พิพิธภัณฑ์พระรามเก้าองค์การพิพิธภัณฑ์วิทยาศาสตร์แห่งชาติ (อพวช.).
ปาลเลกัวซ์, มงเซเญอร์. (2552) เล่าเรื่องกรุงสยาม. แปลโดย สันต์ ท. โกมลบุตร. พิมพ์ครั้งที่ 4. กรุงเทพฯ: ศรีปัญญา.
ปิยนาถ บุนนาค และคณะ. (2525). คลองในกรุงเทพฯ : ความเป็นมา การเปลี่ยนแปลงและผลกระทบต่อกรุงเทพฯ ในรอบ 200 ปี (พ.ศ.2325 - 2525). กรุงเทพ: จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย.
ผาสุก พงษ์ไพจิตร คริส เบเคอร์. (2542). เศรษฐกิจการเมืองไทยสมัยกรุงเทพฯ. พิมพ์ครั้งที่ 2. กรุงเทพฯ: ซิลค์เวิร์มบุคส์.
พิพิธภัณฑ์ธรรมศาสตร์เฉลิมพระเกียรติ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ ศูนย์รังสิต. (2562). สูจิบัตร ทุ่งรังสิต ชีวประวัติทุ่งรังรังสิต จากสมัน นาข้าว สาวโรงงาน ถึงนักศึกษาและเหี้ย.
มูลนิธิสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา. (2566). เรื่องโบราณจากหนังสือวชิรญาณ. มูลนิธิสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาในพระบรมราชูปถ้มภ์ สมเด็จพระกนิษฐาธิราชเจ้า กรมสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี,
ราชกิจจานุเบกษา เล่มที่ 17 หน้า 435, วันที่ 11 พฤศจิกายน 119.
วรางคณา นิพัทธ์สุขกิจ. (2550). หนังกวาง ไม้ฝาง ช้าง ของป่า การค้าอยุธยาสมัยพุทธศตวรรษ 22 - 23. กรุงเทพฯ: เมืองโบราณ,
วันชัย ตันติวิทยาพิทักษ์. (2561). The Lost Forest ประวัติศาสตร์ (การทำลาย) สิ่งแวดล้อมไทยและสงคราม แย่งชิงทรัพยากร. กรุงเทพฯ: มติชน.
ศรัณย์ ทองปาน. (2554). ช ช้าง กับ ฅ ฅน. นนทบุรี: สารคดี.
สถาบันไทยศึกษา. (2537). ร้อยปีคลองรังสิต. โครงการวิจัยนำร่องเฉลิมฉลองวโรกาสกาญจนาภิเษก.
กรุงเทพฯ: จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย.
สมชาย หลั่งหมอยา. (2521). ปัญหาชาวนาและนบายของรัฐบาลในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้า เจ้าอยู่หัว. วิทยานิพนธ์อักษรศาสตรมหาบัณฑิต แผนกวิชาประวัติศาสตร์ กรุงเทพฯ: คณะอักษรศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย.
สมิธ, เฮอร์เบิร์ท วาริงตัน. เสาวลักษณ์ กีชานนท์ แปล. (2544). 5 ปี ในสยาม เล่ม 1. กรุงเทพฯ :
กองวรรณกรรมและประวัติศาสตร์ กรมศิลปากร.
สุนทรี อาสะไวย์. (2521). การพัฒนาระบบชลประทานในประเทศไทย ตั้งแต่ พ.ศ. 2431-2493. วิทยานิพนธ์อักษรศาสตรมหาบัณฑิต แผนกวิชาประวัติศาสตร์ กรุงเทพฯ: คณะอักษรศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย.
สุนทรี อาสะไวย์. (2530). ประวัติคลองรังสิต การพัฒนาที่ดินและผลกระทบต่อสังคม พ.ศ. 2431-2457. กรุงเทพฯ: โรงพิมพ์มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์.
สุนทรี อาสะไวย์. (2448, มกราคม) “พัฒนาการทางประวัติศาสตร์ของท้องถิ่นและคลองรังสิตกับการสร้าง
เมืองธัญบุรี”. ศิลปวัฒนธรรม. 26, 3 : 82 - 89.
อัญชลี สุสายัณห์. (2552). ความเปลี่ยนแปลงของระบบไพร่และผลกระทบต่อสังคมไทย. กรุงเทพฯ: สร้างสรรค์บุ๊คส์.
เอนก นาวิกมูล. 2536. เที่ยวทุ่งเมื่อหน้าน้ำ. กรุงเทพฯ : สารคดี,
เฮง ไพรยวัล. 2481. ตำนานการจับช้าง. ม.ป.ท. : โรงพิมพ์หว่าเชียง.
