การก่อตัวทางความคิด และความหมายว่าด้วย "ความอับอาย" ของชนชั้นนำสยาม ตั้งแต่ปลายอยุธยาจนถึง ต้นรัตนโกสินทร์ก่อนทศวรรษที่ 2390

บทคัดย่อ

บทความนี้เป็นการศึกษาความคิด และความหมายเกี่ยวกับ “ความอับอาย” ของชนชั้นนำ ตั้งแต่ช่วงอยุธยาตอนปลายถึงต้นรัตนโกสินทร์ก่อนทศวรรษที่ 2390 โดยใช้แนวคิดประวัติศาสตร์อารมณ์ความรู้สึก คือ การมองการเปลี่ยนแปลงในประวัติศาสตร์ผ่านอารมณ์ความรู้สึก ซึ่งแสดงออกมาเป็นพฤติกรรมทางสังคม ผ่านเอกสารจำนวน 4 กลุ่ม ได้แก่ กลุ่มแรก คือ เอกสารทางศาสนา ที่เน้นย้ำการควบคุมอารมณ์ความรู้สึก และเกิดการแบ่งกาละและเทศะ ภายใต้ความสัมพันธ์เชิงอำนาจ กลุ่มที่สอง คือ งานเขียนวรรณกรรม ได้ช่วยอธิบายให้เห็นอารมณ์ความรู้สึก "อับอาย" ของชนชั้นนำที่สะท้อนความคิด และความหมายในวรรณกรรม ซึ่งเอกสารกลุ่มอื่นไม่ได้กล่าวถึง กลุ่มที่สาม คือ เอกสารพระราชพงศาวดารรัตนโกสินทร์ ได้บันทึกให้เห็นพฤติกรรมที่น่าอับอายของชนชั้นนำ และการลงโทษในลักษณะรัฐนาฏกรรม ซึ่งเป็นมหรสพแสดงบุญบารมี ได้เชื่อมโยงไปยังเอกสารกลุ่มสุดท้าย คือ เอกสารกฎหมาย แสดงให้เห็นการลงโทษ ในลักษณะการประจานความผิดบนพื้นที่สาธารณะ เพื่อให้ผู้กระทำผิดรู้สึกอับอาย และผู้ชมรู้สึกว่าพฤติกรรมดังกล่าวเป็นเรื่องน่าอับอาย ภายใต้มาตรฐานของชนชั้นนำ ซึ่งทุกคนในสังคมต่างยอมรับมาตรฐานมาเป็นส่วนหนึ่งของอารมณ์ความรู้สึก