ดินแดนอีสาน: คุณค่าอารยธรรมภูมิปัญญาท้องถิ่น
คำสำคัญ:
อารายธรรม, ภูมิปัญญาท้องถิ่น, ท้องถิ่นภาคตะวันออกเฉียงเหนือบทคัดย่อ
บทความวิชาการฉบับนี้มีจุดมุ่งหมายเพื่อศึกษาอารายธรรมวัฒนธรรมท้องถิ่นที่มีมาอย่างยาวนานของคนภาคตะวันออกเฉียงเหนือ ซึ่งท้องถิ่นของภาคอีสานก็มีความเป็นเอกลักษณ์อันงดงามโดยภาคตะวันออกเฉียงเหนือของประเทศไทย หรือที่รู้จักกันในชื่อ “อีสาน” เป็นภูมิภาคที่มีประวัติศาสตร์ความเป็นมายาวนานและมีรากฐานทางอารยธรรมที่โดดเด่น นับตั้งแต่ยุคก่อนประวัติศาสตร์จนถึงปัจจุบัน พื้นที่แห่งนี้เป็นแหล่งรวมของการผสมผสานทางวัฒนธรรมระหว่างชนเผ่าพื้นเมือง อารยธรรมลุ่มแม่น้ำโขง และอิทธิพลจากอารยธรรมขอมในอดีต ส่งผลให้เกิดความหลากหลายขององค์ความรู้และภูมิปัญญาท้องถิ่นที่มีลักษณะเฉพาะตัวภูมิปัญญาท้องถิ่นของอีสานไม่ได้เป็นเพียงแค่ความรู้ในเชิงปฏิบัติเท่านั้น หากยังสะท้อนถึงโลกทัศน์ ความเชื่อ และระบบคุณค่าที่ฝังรากลึกในวิถีชีวิตของผู้คน โดยเฉพาะในด้านประเพณี วัฒนธรรม การผลิตอาหาร การเกษตรกรรมแบบพึ่งพาตนเอง งานหัตถกรรม และระบบสุขภาพพื้นบ้าน ซึ่งได้มีการสืบทอดผ่านทั้งช่องทางไม่เป็นทางการ เช่น ครอบครัว ชุมชน และพิธีกรรมต่างๆ ตลอดจนได้รับการพัฒนาให้สอดคล้องกับสภาพแวดล้อมทางเศรษฐกิจและสังคมที่เปลี่ยนแปลงไป โดยเอกลักษณ์ของประเพณีอีสานและพิธีกรรมตามประเพณีของชาวอีสาน เกี่ยวข้องทั้งกับความเชื่อในอำนาจนอกเหนือธรรมชาติและพุทธศาสนาเถรวาท มีทั้งพิธีกรรมอันเป็นประเพณีที่เป็นสิ่งปฏิบัติและจารีตที่ยึดถือสืบต่อกันมา
References
กระทรวงวัฒนธรรม. (ม.ป.ป.). ประเพณีฮีตสิบสอง คองสิบสี่. สืบค้นจาก https://www.m- culture.in.th/album/178141/ ขยันทำ, ร. (2563). วัฒนธรรมความเชื่อที่มีต่อประเพณีบั้งไฟของคนอีสาน. วารสารปรัชญาปริทรรศน์, 23(2), 89–99. สืบค้นจาก https://so05.tci- thaijo.org/index.php/phiv/article/view/249000
มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย. (2562). พระพุทธศาสนากับประเพณีบุญบั้งไฟ. สืบค้นจาก https://oldweb.mcu.ac.th/userfiles/file/วิทยานิพนธ์/ปริญญาโท/พระพุทธศาสนา/ 2562/MCU620202149.pdf
ศูนย์ศิลปวัฒนธรรม มหาวิทยาลัยขอนแก่น. (ม.ป.ป.). ฮีต 12 คอง 14. สืบค้นจาก https://cac.kku.ac.th/ ฮีต-12-คอง-14/ อีสานอินไซต์ (ISAN Insight). (2565). มองประเพณีผ่านบุญข้าวประดับดิน. สืบค้น จาก https://e- shann.com/มังมูน-บุญข้าว-เสาค้ำว/
Ministry of Culture. (n.d.). The twelve traditions (Hit Sip Song) and fourteen customs (Khong Sip See). Retrieved from https://www.m-culture.in.th/album/178141/
Khayantham, R. (2020). Cultural beliefs regarding the rocket festival tradition of the Isan people. Philosophy Review Journal, 23(2), 89–99. Retrieved from https://so05.tci- thaijo.org/index.php/phiv/article/view/249000
Mahachulalongkornrajavidyalaya University. (2019). Buddhism and the rocket festival tradition. Retrieved from https://oldweb.mcu.ac.th/userfiles/file/วิทยานิพนธ์/ปริญญาโท/ พระพุทธศาสนา/2562/MCU620202149.pdf
Center for Arts and Culture, Khon Kaen University. (n.d.). The twelve traditions and fourteen customs. Retrieved from https://cac.kku.ac.th/ฮีต-12-คอง-14/
Isan Insight. (2022). Viewing tradition through the Bun Khao Pradap Din festival. Retrieved from https://e-shann.com/มังมูน-บุญข้าว-เสาค้ำว/