“สมาคมพ่อค้าอันยิ่งใหญ่ที่สุดแห่งจักรวาล”: จุดเริ่มต้นและจุดจบของบริษัทอินเดียตะวันออกของอังกฤษ

บทคัดย่อ

ตลอดประวัติศาสตร์ที่ยาวนานมากกว่า 2 ศตวรรษ บริษัทอินเดียตะวันออกของอังกฤษซึ่งก่อตั้งใน ค.ศ. 1600 เพื่อทำการค้าเครื่องเทศในโลกตะวันออกได้พัฒนาสถานะจนได้เป็นผู้ปกครองที่แท้จริงเหนืออนุทวีปอินเดีย ดินแดนที่อุดมสมบูรณ์ที่สุดแห่งหนึ่งของโลก ทำให้บริษัทได้รับสมญาว่าเป็น “สมาคมพ่อค้าอันยิ่งใหญ่ที่สุดแห่งจักรวาล” การที่บริษัทแห่งนี้ได้รับสิทธิพิเศษในการควบคุมกองทัพและการทำสงครามกับชาวพื้นเมืองอย่างเป็นอิสระจากรัฐบาลอังกฤษเปิดทางให้บริษัทจัดตั้งและขยายอำนาจในอนุทวีปได้อย่างต่อเนื่อง ชัยชนะของบริษัทในยุทธการที่ปลาสซี ค.ศ. 1757 ถือเป็นจุดเริ่มต้นของ “สมัยการปกครองของบริษัทอินเดียตะวันออก” ที่บริษัทมีบทบาทในฐานะผู้ปกครองอินเดียแทนเจ้าเมืองท้องถิ่น อย่างไรก็ดี นับตั้งแต่ช่วงเวลาดังกล่าวบริษัทอินเดียตะวันออกของอังกฤษไม่ได้เป็นเพียงบริษัทการค้าอีกต่อไป แต่เป็นผู้ปกครองที่มีอำนาจเต็มเหนืออนุทวีปอินเดียด้วย ทำให้รัฐบาลอังกฤษพยายามเข้าแทรกแซงกิจการของบริษัทหลายครั้งเพื่อเพิ่มบทบาทของรัฐบาลในการบริหารปกครองอินเดีย บทความชิ้นนี้มุ่งสำรวจประวัติศาสตร์ของบริษัทอินเดียตะวันออกนับตั้งแต่จุดเริ่มต้นในฐานะบริษัทการค้าทางทะเล จนถึงช่วงที่อำนาจของบริษัทรุ่งเรืองถึงขีดสุดเมื่อบริษัทมีอำนาจปกครองครอบคลุมทั้งอนุทวีป และรวมถึงจุดเสื่อมของบริษัทใน ค.ศ. 1858 หลังรัฐบาลอังกฤษเข้าควบคุมการบริหารอินเดียทั้งหมด แม้ประวัติศาสตร์ของบริษัทอินเดียตะวันออกจะเป็นเรื่องราวของสงครามและความรุนแรงที่บริษัทได้กระทำต่อเจ้าเมืองและผู้คนในอนุทวีป แต่ก็ปฏิเสธไม่ได้ว่าช่วงเวลา 2 ศตวรรษที่บริษัทมีบทบาทในอนุทวีปเป็นการวางรากฐานให้อังกฤษได้ครอบครองอินเดียซึ่งถือว่าเป็น “เพชรยอดมุงกุฎ” แห่งจักรวรรดิอังกฤษโดยสมบูรณ์