ภูมิทัศน์วัฒนธรรมทางพระพุทธศาสนาของเชียงใหม่: บทบาทของพระเจ้าติโลกราช

บทคัดย่อ

บทความนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาบทบาทของพระเจ้าติโลกราช (พ.ศ. 1984-2030) ในการสร้างภูมิทัศน์วัฒนธรรมทางพระพุทธศาสนาในเมืองเชียงใหม่ ซึ่งส่งผลต่อการพัฒนาอาณาจักรล้านนาให้เป็นศูนย์กลางทางศาสนาและวัฒนธรรมที่สำคัญในภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ รัชสมัยของพระเจ้าติโลกราชถือเป็นยุคทองของล้านนา ที่มีความเจริญรุ่งเรืองทั้งด้านการเมือง เศรษฐกิจ ศาสนา และวัฒนธรรม ผลการศึกษาพบว่า พระเจ้าติโลกราชทรงมีบทบาทสำคัญในการสร้างและพัฒนาภูมิทัศน์วัฒนธรรมผ่านหลายมิติ ได้แก่ การสร้างและขยายวัดสำคัญ โดยเฉพาะการบูรณะต่อเติมเจดีย์หลวงให้สำเร็จด้วยขนาดสูง 45 วา และการสร้างวัดมหาโพธาราม วัดราชมณเฑียร วัดป่าตาล และวัดป่าแดงมหาวิหาร การปฏิรูปพระพุทธศาสนาโดยการสนับสนุนนิกายสีหลและการจัดสังคายนาพระไตรปิฎกครั้งสำคัญของล้านนาที่วัดมหาโพธารามในปี พ.ศ. 2020 รวมทั้งการสร้างระบบการศึกษาพระปริยัติธรรมที่เป็นมาตรฐานทั่วอาณาจักร การสร้างภูมิทัศน์วัฒนธรรมในรัชสมัยของพระองค์ไม่เพียงเป็นการแสดงความเลื่อมใสในพระพุทธศาสนา แต่ยังเป็นยุทธศาสตร์ทางการเมืองในการสร้างความชอบธรรมและเอกภาพของอาณาจักรล้านนา การวางผังเมืองที่มีวัดกระจายตัวตามทิศทางต่างๆ สร้างเครือข่ายทางศาสนาที่เชื่อมโยงชุมชน และเป็นศูนย์กลางการแลกเปลี่ยนทางวัฒนธรรมและเศรษฐกิจ รูปแบบสถาปัตยกรรมที่พัฒนาขึ้นในสมัยนี้ โดยเฉพาะการออกแบบเจดีย์แบบล้านนาและการตกแต่งด้วยลวดลายปูนปั้น กลายเป็นเอกลักษณ์และต้นแบบที่มีอิทธิพลต่อการพัฒนาในยุคต่อมา การใช้ภาษาธรรมล้านนาในการจารึกและบันทึกคัมภีร์ทางพุทธศาสนายังส่งผลให้เกิดวรรณกรรมทางศาสนาที่เป็นมรดกทางวัฒนธรรมที่สำคัญ ภูมิทัศน์วัฒนธรรมที่พระเจ้าติโลกราชทรงสร้างไว้ยังคงมีความหมายและคุณค่าต่อชุมชนเชียงใหม่ในปัจจุบัน วัดเจดีย์หลวงและวัดพระสิงห์ยังคงเป็นศูนย์กลางทางจิตวิญญาณและสถานที่จัดงานประเพณีสำคัญ การศึกษานี้แสดงให้เห็นถึงความสำเร็จของการสร้างภูมิทัศน์วัฒนธรรมที่ยั่งยืน และเป็นแนวทางสำคัญในการอนุรักษ์มรดกทางวัฒนธรรมและการวางแผนพัฒนาเมืองที่คำนึงถึงอัตลักษณ์ทางศาสนาและวัฒนธรรม