การวิเคราะห์ข้อถกเถียงว่าด้วยเรื่อง ‘สิ่งที่ว่างไม่อาจใช้พิสูจน์สิ่งใดได้’

บทคัดย่อ

หนึ่งในหัวใจของปรัชญามัธยมกะคือแนวคิดเรื่อง “ความว่าง” (ศูนยตา) ซึ่งท่านนาคารชุนได้นำเสนอไว้อย่างลึกซึ้งในคัมภีร์ วิครหวยวรัตตนี และ ศูนยตาสัปตติ โดยเน้นว่า สรรพสิ่งทั้งหลายไม่มีการมีอยู่โดยเนื้อแท้ (สวภาวะ) แต่เกิดขึ้นและดำรงอยู่โดยอิงอาศัยเหตุปัจจัย (ประตีตยสมุปปาทะ) บทความนี้มุ่งสำรวจการวิเคราะห์และโต้แย้งของท่านนาคารชุนต่อแนวคิดสวภาวะ โดยชี้ให้เห็นว่า แม้คำพูดหรือแนวคิดทางปรัชญาเองจะไม่มีการมีอยู่โดยเนื้อแท้ แต่ก็ยังสามารถทำหน้าที่แสดงความจริงได้ เพราะอาศัยเหตุปัจจัยและความสัมพันธ์เชิงอิงอาศัย ตัวอย่างการโต้แย้งผ่านแนวคิดเรื่องเหตุและผล แสดงให้เห็นว่าการมีอยู่โดยเนื้อแท้ไม่สามารถอธิบายการเกิดขึ้นของสิ่งต่าง ๆ ได้อย่างสมเหตุสมผล ปรัชญามัธยมกะจึงนำเสนอ “ความว่าง” ไม่ในความหมายของการปฏิเสธการมีอยู่ แต่ในฐานะเครื่องมือที่ช่วยชี้ให้เห็นถึงธรรมชาติที่ปราศจากแก่นสารของสรรพสิ่ง บทความยังแสดงให้เห็นว่าความว่างมิได้เท่ากับความไม่มี แต่คือการเปิดโอกาสให้เข้าใจ “ความเป็นจริงสูงสุด” ผ่านความสัมพันธ์อันลึกซึ้งของสิ่งทั้งหลาย