พุทธศาสนาและการเปลี่ยนแปลงคุณค่าทางวัฒนธรรมในสังคมเมืองไทย
Article Sidebar
Main Article Content
บทคัดย่อ
บทความนี้นำเสนอองค์ความรู้ใหม่ในรูปแบบโมเดลเชิงแนวคิดเรื่อง “พุทธศาสนากับการธำรงคุณค่าทางวัฒนธรรมในบริบทสังคมเมืองไทยสมัยใหม่” โดยมีจุดเน้นที่การศึกษาบทบาทและศักยภาพของพุทธศาสนาในการรักษาและปรับเปลี่ยนระบบคุณค่าทางวัฒนธรรมให้สอดคล้องกับกระแสเปลี่ยนแปลงในสังคมเมืองไทยยุคปัจจุบัน ซึ่งเผชิญกับพลวัตของโลกาภิวัตน์ เทคโนโลยีดิจิทัล และกระแสบริโภคนิยมที่ส่งผลต่อโครงสร้างค่านิยมของประชาชนอย่างลึกซึ้ง การศึกษาครั้งนี้เสนอว่า พุทธศาสนาไม่เพียงทำหน้าที่เป็นระบบความเชื่อเชิงจารีตเท่านั้น แต่ยังสามารถทำหน้าที่เป็นระบบคุณค่าที่มีพลังในการยึดเหนี่ยวจิตใจ ส่งเสริมศีลธรรม และเป็นแนวทางการดำรงชีวิตในระดับปัจเจก ครอบครัว และชุมชน โมเดลที่พัฒนาขึ้นประกอบด้วย 3 องค์ประกอบหลัก ได้แก่ (1) พุทธศาสนาในฐานะระบบคุณค่า ซึ่งทำหน้าที่ส่งเสริมจริยธรรมและความมั่นคงทางจิตวิญญาณ (2) แรงผลักดันแห่งการเปลี่ยนแปลงคุณค่า อันได้แก่ผลกระทบจากโลกาภิวัตน์ วัตถุนิยม และการเปลี่ยนแปลงทางวัฒนธรรม และ (3) การปรับบทบาทของพุทธศาสนาในบริบทสมัยใหม่ โดยเสนอให้มีการส่งเสริมแนวคิดพุทธจิตวิทยา การเจริญสติ และการพัฒนาจิตสำนึกเพื่อการอยู่ร่วมกันในสังคมพหุวัฒนธรรม
ผลการสังเคราะห์นำไปสู่ข้อเสนอว่าพุทธศาสนาควรถูกตีความใหม่อย่างสร้างสรรค์ โดยยังคงรักษาแก่นสาระเชิงจริยธรรมเพื่อสนับสนุนการอยู่ร่วมกันอย่างสันติในสังคมที่เปลี่ยนแปลงอย่างรวดเร็ว องค์ความรู้นี้จึงมีคุณูปการต่อการศึกษาเชิงศาสนา วัฒนธรรม และการพัฒนาทุนมนุษย์ในระดับชาติ
Article Details
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
References
คณพศ สิทธิเลิศ. (2565). โครงสร้างหลวมของสังคมไทยในบริบทคุณลักษณะของคนอาเซียน. วารสารวิชาการวิทยาลัยสันตพล, 1(1), 1–10.
ชุมพล รอดแจ่ม และคณะ. (2566). การมีส่วนร่วมของชุมชนในการพัฒนาเป็นแหล่งท่องเที่ยวชุมชนวิถีประมงพื้นบ้าน. วารสารสังคมศาสตร์ปัญญาพัฒน์, 5(4), 39–52.
ณทิพรดา ไชยศิลป์. (2566). วัฒนธรรมไทยบนพื้นฐานของพระพุทธศาสนา. มจร สุรนารีสาร, 1(1), 30–44.
ณัฐพงศ์ จิตรนิรัตน์. (2556). การเปลี่ยนแปลงทางสังคม และวัฒนธรรมผ่านประวัติ และประสบการณ์ชีวิต ที่หลากหลายของผู้นำชุมชนในเขตชุมชนแออัด. วารสารปาริชาต มหาวิทยาลัยทักษิณ, 26(1), 30–73.
ปฐมพงศ์ บูชาบุตร. (2567). บทบาท ความสำคัญ และปัญหาของการนำสัญลักษณ์ทางพระพุทธศาสนามาใช้ในสังคมสมัยใหม่. วารสารพุทธศิลปกรรม, 7(1), 120–146.
พงษ์พัฒน์ กุลเจริญพิพัฒน์ และรตบงกช อิฐไธสง. (2567). แสงสะท้อนของวัตถุแห่งความศรัทธาในพระพุทธศาสนา. วารสารพัฒนศิลป์วิชาการ, 8(2), 219–234.
พัชรพฤกษ์ ซ่อมจันทึก และมานิตย์ อรรคชาติ. (2567). ผลกระทบของสื่อสังคมออนไลน์ต่อการเผยแผ่พระพุทธศาสนาในประเทศไทย. วารสารวิชาการวิจัยและนวัตกรรมสังคมศาสตร์ปริทัศน์, 4(2), 48–57.
พระครูโฆษิตสังฆพิทักษ์ (ประเวท ถาฐาน). (2564). การบริหารจัดการความเสี่ยงทางพระพุทธศาสนาและวัฒนธรรมขององค์กรพระพุทธศาสนาในจังหวัดแพร่. วารสารธรรมทัศน์, 21(2), 27–39.
พระครูโสภณธรรมวิสิฐ (ชูประดิษฐ์), พระครูปริยัติคุณาวุธ (รักเจริญ), และพระครูวินัยธรชวลิต อุตฺตโม (สุวรรณจันทร์). (2567). การธำรงในคุณค่าของศิลปวัฒนธรรมไทยบนฐานพระพุทธศาสนา. วารสารมหาจุฬานาครทรรศน์, 11(5), 58–69.
พระครูสังฆรักษ์ยศวีร์ ปมุตฺโต และพระชินกร สุจิตฺโต (ทองดี). (2567). บทบาทของครอบครัวในสังคมเมืองต่อการพัฒนาเด็กและเยาวชน. วารสารกว๊านพะเยา, 1(2), 51–59.
พระณัฐพน ศุทธภาพิสุทธิคุณ. (2567). วัฒนธรรมการทำบุญออนไลน์: การเปลี่ยนแปลงของพิธีกรรมทางพุทธศาสนาในยุคดิจิทัล. วารสารภาษาและวัฒนธรรมศึกษา, 3(2), 40–48.
พระยอดคม ชัยนิรัติศัย และพระสุทธิสารเมธี. (2567). ศรัทธาในพระพุทธศาสนา กับความเข้าใจของชาวพุทธ. วารสารบัณฑิตศาส์น มหาวิทยาลัยมหามกุฏราชวิทยาลัย, 22(2), 71–78.
พระมหาสมศักดิ์ ธนปญฺโญ. (2565). องค์ประกอบของระบบประเมินผลการศึกษา วิชากลุ่มพระพุทธศาสนา มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย. วารสารครุศาสตร์อภิวัฒน์ (Online), 3(1), 33–42.
พระมหาศุภชัย ปิยธมฺมชโย (ติวาปี), ระวิง เรืองสังข์ และสมศักดิ์ บุญปู่. (2567). การจัดการศึกษาตามหลักสาราณียธรรมของโรงเรียนพระพุทธศาสนาวันอาทิตย์. วารสารพุทธพัฒนศาสตร์ศึกษา (Online), 2(2), 42–55.
พระมหาสุวัฒน์ สุวัฑฒโน. (2564). ความสำคัญของพระวินัยในประวัติศาสตร์พุทธศาสนาเถรวาท: จากการสังคายนาครั้งที่ 1 ถึงธัมมนันทาสามเณรี. วารสาร มจร กาญจนปริทรรศน์, 1(2), 134–139.
ไพบูลย์ ช่างเรียน, ประดิษฐ์ ดีวัฒนกุล และธนภาค บุ้งจันทร์. (2565). วาทกรรมการพัฒนาทุนทางสังคมของสังคมไทย. วารสาร มจร พุทธปัญญาปริทรรศน์, 7(2), 278–288.
ภูชิสส์ ศรีเจริญ. (2557). ทุนมนุษย์กับความสำคัญของสังคมสร้างความมั่นคงของชาติ. วารสารสถาบันวิชาการป้องกันประเทศ, 5(1), 73–78.
มานิตย์ อรรคชาติ และพัชรพฤกษ์ ซ่อมจันทึก. (2567). ผลกระทบของสื่อสังคมออนไลน์ต่อการเผยแผ่พระพุทธศาสนาในประเทศไทย. วารสารวิชาการวิจัยและนวัตกรรมสังคมศาสตร์ปริทัศน์, 4(2), 48–57.
วิชุดา ธีระสาร. (2567). การบริหารวัฒนธรรมองค์กรในสถานการณ์ปัจจุบัน: การเปลี่ยนแปลงและความสำคัญของการปรับตัว. วารสารวิทยาการจัดการ มหาวิทยาลัยราชภัฏอุดรธานี, 6(4), 101–108.
ศตวรรษ สงกาผัน. (2563). การเปลี่ยนแปลงวัฒนธรรมทางการเมือง และโครงสร้างอำนาจผู้นำในจังหวัดเลย. วารสารปัญญาปณิธาน, 5(2), 123–136.
สมคเน แผลงฤทธิ และคณะ. (2567). การเปลี่ยนแปลงทางสังคมและวัฒนธรรมของชุมชนวังหมัน จังหวัดชัยนาท. วารสารศิลปศาสตร์ มทร.กรุงเทพ, 6(2), 103–117.
สมสัก เพ็ดสะไหม. (2565). การสื่อความหมายของพุทธศิลป์ร่วมสมัย: การตีความพุทธธรรมผ่านงานศิลปะดิจิทัล. วารสารภาษาและวัฒนธรรมศึกษา, 1(1), 17–22.
สุรัตน์ พักน้อย และอินทกะ พิริยะกุล. (2561). ภาพลักษณ์ของพระพุทธศาสนาในมุมมองของพุทธศาสนิกชนชาวไทย. วารสารมหาจุฬานาครทรรศน, 5(3), 636–653.
สุริยา ช่างทองคำ. (2566). การศึกษาประเพณีการแห่นางแมวในภาคอีสาน: การปรับตัวในบริบทการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ. วารสารภาษาและวัฒนธรรมศึกษา, 2(2), 23–28.
Wang Dan ภรดี พันธุภากร และ ชูศักดิ์ สุวิมลเสถียร. (2567). คุณค่าทางจิตวิญญาณของลวดลายหงส์ในวัฒนธรรมฉู่เมืองอู่ฮั่นเพื่อการออกแบบผลิตภัณฑ์วัฒนธรรมสร้างสรรค. วารสารมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์ มหาวิทยาลัยราชภัฏบ้านสมเด็จเจ้าพระยา, 18(2), 149-176.