ความหมายใหม่ของศาสนาในยุคสังคมออนไลน์ไทย

บทคัดย่อ

บทความนี้นำเสนอองค์ความรู้ใหม่ว่าด้วย “ความหมายใหม่ของศาสนาในยุคสังคมออนไลน์ไทย” โดยสังเคราะห์จากการวิเคราะห์บริบทของการเปลี่ยนแปลงทางสังคม วัฒนธรรม และเทคโนโลยี ซึ่งส่งผลโดยตรงต่อบทบาท รูปแบบ และพื้นที่ของศาสนาในสังคมไทยร่วมสมัย ผลการศึกษานำไปสู่การสร้าง “โมเดลพลวัตศาสนาในยุคดิจิทัล” (Digital Religious Dynamics Model) ซึ่งประกอบด้วย 3 องค์ประกอบสำคัญที่สะท้อนการเปลี่ยนแปลงของศาสนาในเชิงโครงสร้าง ความหมาย และการสื่อสาร ได้แก่ (1) การแปรเปลี่ยนพื้นที่ศาสนา (Transformation of Religious Space) ซึ่งหมายถึงการที่ศาสนาออกจากขอบเขตเชิงกายภาพของวัดวาอาราม ไปสู่พื้นที่ออนไลน์ เช่น Facebook, YouTube, TikTok อันเป็นพื้นที่ใหม่ของการเผยแผ่ธรรมะและสื่อสารจิตวิญญาณ (2) การตีความใหม่เชิงวัฒนธรรมและอัตลักษณ์ (Reinterpretation of Religious Meaning and Identity) ที่สะท้อนผ่านการบูรณาการศาสนากับกิจกรรมร่วมสมัย เช่น การท่องเที่ยว ศิลปะดิจิทัล และสื่อออนไลน์ ทำให้ “ความศักดิ์สิทธิ์” ถูกปรับความหมายให้สอดคล้องกับรสนิยมและโลกทัศน์ของผู้คนยุคใหม่ และ (3) การปรับตัวเชิงโครงสร้างเพื่อความยั่งยืนทางสังคม (Adaptation for Socio-Spiritual Sustainability) ซึ่งเป็นกระบวนการปรับเปลี่ยนบทบาทของนักบวช รูปแบบการเผยแผ่ และโครงสร้างองค์กรศาสนาให้ตอบรับกับยุคสื่อสารเรียลไทม์ เพื่อธำรงไว้ซึ่งคุณธรรมและจริยธรรมในสังคม องค์ความรู้ใหม่นี้ชี้ให้เห็นว่า ศาสนาในยุคสังคมออนไลน์ไทยมิใช่เพียงการดำรงอยู่ท่ามกลางกระแสโลกาภิวัตน์ดิจิทัล แต่ยังมีศักยภาพในการเป็นกลไกทางวัฒนธรรม จิตวิญญาณ และสังคม ที่มีความยืดหยุ่น เปิดกว้าง และพร้อมจะปรับตัวให้มีชีวิตร่วมกับการเปลี่ยนแปลงทางเทคโนโลยีและวิถีชีวิตมนุษย์ได้อย่างมีพลังและยั่งยืน