ปรัชญาพุทธกับการพัฒนาสังคมอย่างยั่งยืน

บทคัดย่อ

บทความฉบับนี้มุ่งเสนอองค์ความรู้ใหม่ภายใต้หัวข้อ “โมเดลการพัฒนาสังคมอย่างยั่งยืนตามแนวพุทธปรัชญา” โดยวิเคราะห์พุทธปรัชญาในฐานะระบบความคิดเชิงจริยศาสตร์และญาณวิทยา ซึ่งมีรากฐานจากหลักธรรมสำคัญ ได้แก่ อริยสัจสี่ ไตรลักษณ์ และปฏิจจสมุปบาท อันเป็นแนวคิดที่มิได้จำกัดอยู่ในบริบททางศาสนาเท่านั้น แต่สามารถนำมาประยุกต์ใช้เป็นกรอบแนวคิดในการพัฒนาสังคมอย่างเป็นองค์รวม โดยเฉพาะในยุคสมัยที่มนุษย์ต้องเผชิญกับวิกฤติด้านศีลธรรม ความเหลื่อมล้ำทางเศรษฐกิจ และภาวะเสื่อมถอยของคุณค่าทางสังคมและสิ่งแวดล้อม โมเดลดังกล่าวเสนอการพัฒนาสังคมที่มีมนุษย์เป็นศูนย์กลาง (Human-centered development) ผ่านการพัฒนาคุณภาพภายใน ได้แก่ ศีล สมาธิ และปัญญา ซึ่งทำหน้าที่เป็นกลไกทางจิตวิญญาณในการปรับเปลี่ยนพฤติกรรมและวิถีชีวิตให้อยู่ร่วมกันอย่างมีสติ สันติ และพอเพียง โดยมี “มัชฌิมาปฏิปทา” หรือทางสายกลางเป็นหลักคิดสำคัญในการสร้างสมดุลระหว่างการพัฒนาเศรษฐกิจ สังคม และสิ่งแวดล้อม เพื่อมุ่งสู่เป้าหมายของการพัฒนาอย่างยั่งยืนในระยะยาว โดยสรุป บทความนี้ชี้ให้เห็นว่า การบูรณาการหลักพุทธปรัชญาเข้าสู่กระบวนการพัฒนาสังคม มิใช่เพียงการนำหลักธรรมไปสู่การปฏิบัติแบบแยกส่วน หากแต่เป็นการยกระดับจิตสำนึกของมนุษย์ผ่านกลไกด้านนโยบาย การศึกษา และสื่อสาธารณะ เพื่อสร้างโครงสร้างทางสังคมใหม่ที่ตั้งอยู่บนคุณธรรม ความโปร่งใส และความรับผิดชอบร่วมกัน ซึ่งจะนำไปสู่สังคมที่มั่นคง สงบสุข และยั่งยืนอย่างแท้จริง