การเมืองของการเข้าสู่วาระนโยบายการแก้ไขปัญหาหมอกควันและฝุ่นละออง PM 2.5 ของประเทศไทยในช่วงปี พ.ศ. 2562-2567
Article Sidebar
Main Article Content
บทคัดย่อ
บทความวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อ (1) ศึกษาบริบททางการเมืองและสังคมของปัญหา PM 2.5ระหว่างปี พ.ศ. 2562-2567 (2) ศึกษาการผลักดันทางการเมืองของการเข้าสู่วาระของนโยบายการแก้ไขปัญหาหมอกควันและฝุ่นละออง PM 2.5 ของประเทศไทยในช่วงปี พ.ศ. 2562-2567 และ (3) ศึกษาปฏิสัมพันธ์ระหว่างตัวแสดงทางการเมืองของการเข้าสู่วาระของนโยบายการแก้ไขปัญหาหมอกควันและฝุ่นละออง PM 2.5 ของประเทศไทยในช่วงปี พ.ศ. 2562-2567 โดยใช้วิธีการวิจัยเชิงคุณภาพด้วยการศึกษาจากเอกสารและการสัมภาษณ์เชิงลึก วิเคราะห์ข้อมูลเชิงเนื้อหาและการวิเคราะห์แก่นสาร ผลการวิจัย พบว่า (1) ในช่วงปี พ.ศ. 2562-2567 ปัญหา PM 2.5 ทวีความรุนแรงจากการเผาในที่โล่ง การคมนาคม และภาคอุตสาหกรรม ขณะที่รัฐยังขาดการจัดการที่บูรณาการและความร่วมมือระหว่างประเทศก็ยังไม่ก้าวหน้า แม้ภาคประชาสังคม นักวิชาชีพ และภาครัฐ จะร่วมผลักดันร่างพระราชบัญญัติบริหารจัดการเพื่ออากาศสะอาด พ.ศ. .... แต่กลับเผชิญอุปสรรคจากโครงสร้างการเมืองรวมศูนย์และแรงต้านจากกลุ่มทุน ทำให้ประเทศไทยยังไม่สามารถออกประกาศเป็นพระราชบัญญัติบริหารจัดการเพื่ออากาศสะอาดได้ โดยร่างกฎหมายดังกล่าวยังคงอยู่ในกระบวนการพิจารณาของรัฐสภา การเมืองของอากาศสะอาด จึงสะท้อนการตื่นตัวของสังคมและความหวังต่อการปฏิรูประบบนโยบายให้ยั่งยืนและเป็นธรรม (2) ภายหลังการเลือกตั้งทั่วไป ในปี พ.ศ. 2566 การแข่งขันเชิงนโยบายระหว่างพรรคเพื่อไทยและพรรคก้าวไกลในการผลักดันให้ปัญหา PM 2.5 กลายเป็นวาระของรัฐบาล ร่างพระราชบัญญัติบริหารจัดการเพื่ออากาศสะอาด พ.ศ. .... จึงถูกเสนอเป็นทั้งเครื่องมือทางนโยบายและการเมือง การเข้าสู่วาระดังกล่าวเกิดจากแรงกดดันหลายด้าน ทั้งผลกระทบต่อสุขภาพ ข้อเสนอจากภาควิชาการ สื่อสารมวลชน และประชาชน จนนำไปสู่การประกาศให้ PM 2.5 เป็นวาระแห่งชาติ การผลักดันนโยบายทำให้เกิดการเปลี่ยนแปลงเชิงโครงสร้าง เช่น การเสนอร่างกฎหมาย ปรับองค์กร และเปิดพื้นที่ให้ประชาชนมีส่วนร่วมในการจัดการปัญหา (3) ภาคประชาสังคม นักวิชาการ เยาวชน และฝ่ายค้าน มีบทบาทผลักดันร่างพระราชบัญญัติบริหารจัดการเพื่ออากาศสะอาด พ.ศ. .... และสร้างแรงกดดันเชิงนโยบายต่อรัฐบาล โดยภาครัฐพยายามลดการเผาในที่โล่งและส่งเสริมเทคโนโลยีสะอาด แต่ยังคงเผชิญแรงต้านจากกลุ่มทุนที่กังวลเกี่ยวกับต้นทุนจนนำไปสู่การต่อรองเชิงนโยบาย ความขัดแย้งระหว่างหน่วยงาน การเมืองแบบรวมศูนย์ และการแทรกแซงจากกลุ่มผลประโยชน์ ยังเป็นอุปสรรคต่อการบูรณาการนโยบาย แม้จะมีแรงหนุนจากสังคมและความร่วมมืออาเซียน
Article Details
อนุญาตภายใต้เงื่อนไข Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
บทความที่ตีพิมพ์เผยแพร่ในวารสารเป็นความคิดเห็นและความรับผิดชอบของผู้นิพนธ์ ไม่เกี่ยวข้องกับสำนักงานกฎหมายกัญจนรัตน
เอกสารอ้างอิง
กองบรรณาธิการ The Standard. (2566). มติสภาเอกฉันท์ 443 เสียง รับหลักการ 7 ร่าง พ.ร.บ. อากาศสะอาดฯ ดันกฎหมายช่วยแก้ฝุ่นพิษ. ค้นจาก https://thestandard.co/council-accepted-clean-air-act-principles
นิพนธ์ พัวพงศกร, กัมพล ปั้นตะกั่ว และสุทธิภัทร ราชคม. (2566). ข้อจำกัดในการแก้ไขปัญหาฝุ่น PM 2.5. ค้นจาก https://tdri.or.th/2023/03/pm2-5-thailands-solutions
ประภาส ปิ่นตบแต่ง. (2558). กรอบการวิเคราะห์การเมืองแบบกลุ่มผลประโยชน์: พัฒนาการข้อถกเถียงและสถานภาพการศึกษาวิจัย. วารสารสังคมศาสตร์และมนุษยศาสตร์ มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์, 41(2), 1-18.
มนตรี เจนวิทย์การ. (2528). บทบาทของกลุ่มผลประโยชน์ที่มีต่อรัฐบาล ระบบราชการ ประชาชน และการพัฒนาประเทศ. มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์. คณะรัฐศาสตร์.
สมศักดิ์ อมรสิริพงศ์ และ Keophouthone Hathalong. (2567). ข้อเสนอเชิงนโยบายเพื่อแก้ปัญหาผลกระทบจากฝุ่นควัน PM 2.5 ในกรุงเทพมหานคร ประเทศไทย และนครหลวงเวียงจันทน์ สาธารณรัฐประชาธิปไตยประชาชนลาว. วารสารสังคมศาสตร์บูรณาการ มหาวิทยาลัยมหิดล, 11(2), 105-122.
เอกลักษณ์ ณัถฤทธิ์ และจักรกฤษณ์ นรนิติผดุงการ. (2561). การศึกษาการกำหนดนโยบายรองรับการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศของไทย. วารสารวิชาการศิลปศาสตร์ประยุกต์, 11(2), 3-14.
Kingdon, J. W. (1995). Agendas, alternatives, and public policies (2nd ed.). HarperCollins College.
Olson, M. (1965). The logic of collective action: Public goods and the theory of groups. Harvard University Press.
Tiyapairat, Y. (2012). Public sector responses to sustainable haze management in upper northern Thailand. Environment Asia, 5(2), 1-10.
Truman, D. B. (1951). The governmental process. Alfred A. Knopf.
