ลาภในทางพุทธศาสตร์และนิติศาสตร์

บทคัดย่อ

การศึกษาครั้งนี้ เพื่อศึกษา 1. ลาภในทางพุทธศาสตร์ 2. ลาภในทางนิติศาสตร์ โดยใช้การศึกษาเชิงเอกสาร (Documentary Research) ผลการศึกษาพบว่า ลาภในทางพุทธศาสตร์ ที่ปรากฏในสุตตันตปิฎก ได้กล่าวถึงความหมายของ “ลาภ” ไว้ใน “โลกธรรม 8” มี 2 ลักษณะ คือ 1. มีลาภ หมายถึง สิ่งที่ทุกคนอยากได้ เป็นสิ่งที่ชอบพอใจ ปรารถนา 2. เสื่อมลาภ หมายถึง สิ่งที่สูญเสียไป ซึ่งเป็นธรรมดาของโลก หากได้มาแล้วย่อมเสื่อมย่อมเสียไป เอตทัคคะด้านผู้มีลาภมากในทางพระพุทธศาสนา ได้แก่ พระสีวลีเถระ เอตทัคคะในพระพุทธศาสนาเถรวาท และพระโพธิสัตว์ชัมภล (ท้าวกุเวร) เอตทัคคะในพระพุทธศาสนามหายาน ส่วน ลาภที่ปรากฏในพระวินัยปิฎก ได้ให้ความหมายไว้ว่า “ที่ชื่อว่า ลาภ ได้แก่ จีวร บิณฑบาต เสนาสนะ เภสัชบริขารอันเป็นปัจจัยของภิกษุไข้ โดยที่สุดแม้ก้อนจุรณ ไม้ชำระฟัน ด้วยชายผ้า” และ “อาบัติที่เกิดจากลาภ” นั้น ได้กล่าวไว้ว่า ลาภที่เขาน้อมไว้ ภิกษุสำคัญว่า “เขาน้อมไว้ น้อมมาเพื่อตน” เป็นนิสสัคคีย์ ต้องอาบัติปาจิตตีย์ ลาภในทางนิติศาสตร์ ที่ปรากฏในกฎหมายไทย ได้แก่ 1. ลาภมิควรได้ หมายถึง ทรัพย์สิ่งใดที่บุคคลหนึ่งได้มาโดยปราศจากมูลอันจะอ้างกฎหมายได้ และเป็นทางให้บุคคลอีกคนหนึ่งเสียเปรียบ บุคคลที่ได้ทรัพย์มานั้นมีหน้าที่ต้องคืนทรัพย์ให้แก่เขา ตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ มาตรา 406 ซึ่งได้บัญญัติไว้ว่า “บุคคลใดได้มาซึ่งทรัพย์สิ่งใดเพราะการที่บุคคลอีกคนหนึ่งกระทำเพื่อชำระหนี้ก็ดี หรือได้มาด้วยประการอื่นก็ดี โดยปราศจากมูลอันจะอ้างกฎหมายได้ และเป็นทางให้บุคคลอีกคนหนึ่งนั้นเสียเปรียบไซร้ ท่านว่าบุคคลนั้นจำต้องคืนทรัพย์ให้แก่เขา ...” 2. ผู้ได้ลาภงอก หมายถึง บุคคลที่ทำนิติกรรมกับลูกหนี้โดยตรงและได้รับประโยชน์จากนิติกรรมนั้น ตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ มาตรา 237 วรรคหนึ่ง วางหลักว่า “เจ้าหนี้ชอบที่จะร้องขอให้ศาลเพิกถอนเสียได้ซึ่งนิติกรรมใด ๆ อันลูกหนี้ได้กระทำลงทั้งรู้อยู่ว่าจะเป็นทางให้เจ้าหนี้เสียเปรียบ ...”